Samen in Balans
Categorieën
Onze gemeente kent al jaren een gezonde financiële huishouding. Dat is een belangrijke basis voor een goed leven in Zeist. Een aantal ontwikkelingen in 2020 en 2021 zorgden ervoor dat we meer geld zijn gaan uitgeven en dat er minder geld binnenkwam. Daarom moesten we nieuwe keuzes maken over onze inkomsten en uitgaven in 2022 en de jaren daarna.
Op verzoek van de gemeenteraad heeft een Inwoners Advies Commissie (IAC) met 150 inwoners in 2021 advies uitgebracht. De IAC heeft maar liefst 62 voorstellen gedaan om de begroting weer in balans te krijgen.
Bij de besluitvorming over de Begroting 2022 heeft de gemeenteraad 40 van de 62 voorstellen overgenomen. Ook heeft de gemeenteraad besloten tot 21 aanvullende maatregelen om zo de begroting sluitend te krijgen.
Voorstellen van de IAC
In dit overzicht staan alle voorstellen van de IAC, plus de 21 aanvullende maatregelen. Samen hebben ze ertoe geleid dat de gemeenteraad in 2021 een sluitende begroting kon vaststellen:
Als we niets zouden doen, zouden we méér uitgeven dan we binnen krijgen. Het verschil zou dan de komende jaren oplopen tot jaarlijks miljoenen euro's. Onze totale begroting is ongeveer 170 miljoen euro.
Een paar ontwikkelingen zorgen voor hogere uitgaven en lagere inkomsten:
- De vraag naar jeugdhulp en ondersteuning van andere kwetsbare inwoners is toegenomen, en daardoor dus ook de uitgaven.
- Tegelijkertijd krijgen we minder geld van het Rijk voor het uitvoeren van deze en andere taken.
- En de coronacrisis zorgt voor extra uitgaven.
Ook wilden we geld vrijmaken voor de ambities die tijdens en na de gemeenteraadsverkiezingen zijn uitgesproken. We moesten onze uitgaven en inkomsten dus opnieuw beoordelen en tot evenwichtige keuzes komen. En dat bood ook kansen: wat willen we behouden, of misschien zelfs versterken? Wat kunnen we slimmer doen? Willen we meer of minder geld besteden aan groenonderhoud, aan zorg voor kwetsbare inwoners of aan bruisende winkelcentra?
We wilden een gezond huishoudboekje. Zodat we kunnen blijven inspelen op nieuwe ontwikkelingen en uitdagingen, zoals een duurzame samenleving en een Zeist waarin iedereen mee kan doen. Samen weer in balans komen, vroeg om samen keuzes maken. Dus met inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties, gemeenteraad en college. Want de keuzes die gemaakt moeten worden raken ons allemaal. De gemeenteraad beslist hierover, maar wilde dit niet alleen bedenken. Er is veel waardevolle kennis en ervaring, bij elke inwoner en ondernemer in onze samenleving. De gemeenteraad wilde hier graag gebruik van maken om goede keuzes te maken.
We brachten in 2 fases de inkomsten en uitgaven weer in balans. De Inwoners Advies Commissie speelde een rol in fase 2.
Fase 1
De gemeenteraad heeft op 10 november 2020 besloten over de meerjarenbegroting 2021-2024. Daarin staan keuzes om de inkomsten en uitgaven voor de komende jaren in balans te brengen. Hiermee wordt het verschil tussen inkomsten en uitgaven op termijn al 5,5 miljoen euro kleiner. Zie de verdere toelichting bij ‘Fase 1: het eerste deel van de oplossing’.
Fase 2
In de meerjarenbegroting voor het jaar erná (2022-2025) zochten we nog een paar miljoen euro om zo de begroting sluitend te krijgen. De gemeenteraad heeft zich daarover goed laten adviseren door de samenleving. Dat gebeurde via de Inwoners Advies Commissie. De inwoners in die commissie hebben meegedacht over wat belangrijk is voor een goed leven in Zeist. Met als uitgangspunt dat de gemeentelijke inkomsten en uitgaven weer in balans zouden komen.
De gemeenteraad heeft op 10 november 2020 besloten over de meerjarenbegroting 2021-2024. Hierin staan keuzes om de inkomsten en uitgaven voor de komende jaren in balans te brengen.
De raad heeft keuzes gemaakt die zo min mogelijk gevolgen hebben in de samenleving en die kwetsbare inwoners zoveel mogelijk ontzien. Hiermee losten we de eerste € 5,5 miljoen van het probleem op.
Ruim de helft van die maatregelen hebben gelukkig nauwelijks effect op uw dagelijks leven. Die maatregelen waren voor een groot deel financieel-technisch. Een voorbeeld is het strenger en reëler begroten van budgetten. Daarnaast levert de gemeentelijke organisatie een half miljoen in.
De rest van het bedrag, een kleine 2 miljoen, komt voort uit afgewogen beleidskeuzes. Enkele voorbeelden:
- Gemeentelijke loketten korter open en uitbreiden van het aantal digitaal aan te vragen producten.
- Meer inzetten op samenwerking tussen de Idea bibliotheek en het Kunstenhuis.
- Kritischer omgaan met aanvragen Wmo-hulpmiddelen, begeleiding en huishoudelijke hulp.
- Efficiënter groenbeheer, en vertraging in aanleg van landschappelijke beplanting.
- Gebiedsvisie Utrecht Noord: noodzaak van alle werkzaamheden kritisch bekijken, mogelijk andere bronnen van financiering.
- Minder inzet van zwaardere vormen van jeugdhulp, doordat we meer investeren in het voorkómen van problemen.
De gemeente houdt ook ruimte om te blijven investeren in de samenleving. Er is geld om te investeren in onder meer de brandweerpost Den Dolder, in het ontwikkelen van het centrum, in taalondersteuning en in fietsknelpunten. Ook is er geld om te investeren in vroegtijdige jeugdhulp en hulp aan kwetsbare inwoners. Daardoor vermindert de noodzaak van duurdere hulp op een later moment.
De Onroerend Zaak Belasting en de meeste andere gemeentelijke belastingen en heffingen bleven in 2021 nagenoeg gelijk. Ze werden alleen verhoogd met 1,5% inflatiecorrectie. De rioolheffing (5,9%) en de afvalstoffenheffing (10%) stegen sterker. Dat komt doordat de kosten van afvalverwerking en rioolbeheer stijgen, en die extra kosten moeten in de heffing worden doorberekend.
De gemeenteraad wilde zich graag door de samenleving laten adviseren over de te maken keuzes, die nodig zijn om de begroting weer in balans te brengen. De gemeente heeft vervolgens 6500 inwoners uitgenodigd om hierover mee te denken in de nieuw op te richten Inwoners Advies Commissie.
Doordat maar liefst 935 inwoners daar positief op reageerden, konden we via loting een gevarieerde Inwoners Advies Commissie (IAC) samenstellen van 150 inwoners. Dit gebeurde onder toezicht van een notaris.
Hoe ging de IAC aan het werk
Om het overleg in de IAC overzichtelijk te maken, zijn de gemeentelijke werkzaamheden verdeeld over 6 thema’s:
- Bestuur en Financiën
- Activiteit en Gezondheid
- Zorg en Ondersteuning
- Wonen en Duurzaamheid
- Veiligheid en Mobiliteit
- Meedoen en Onderwijs
Leden van de IAC zaten niet in de commissie als vertegenwoordigers van een bepaalde groep. Ze zaten er namens zichzélf. Inwoners die lid waren van de IAC waren géén expert en hoefden dus ook niet vanuit die kennis en kunde te kijken naar de verschillende thema´s. Het ging om wat zij als inwoners in het dagelijkse leven belangrijk vinden en meemaken. Daar baseerden ze hun advies op.
De themagroepen gingen aan de slag met de vraag: wat is onze droom voor dit thema? Hoe zou – bijvoorbeeld – zorg en ondersteuning in Zeist er idealiter uitzien? Dat droombeeld hielp de IAC, om in een latere fase keuzes te kunnen maken over wat binnen een thema écht belangrijk, en wat mogelijk mínder belangrijk is. Daarna gingen de themagroepen verder met de vraag: wat is cruciaal om die droom te bereiken? Welke plannen horen daarbij? En wat is de rol van de gemeente daarin? De IAC-leden gingen vervolgens in hun themagroepen in gesprek over wat de gemeente moet doen, moet laten, of ánders moet doen. Dit leidde tot ideeën over waar en hoe de gemeente zou kunnen besparen. Alle themagroepen presenteerden vervolgens hun advies aan de complete Inwoners Advies Commissie. De commissieleden gingen over deze adviezen in gesprek.
De adviezen werden uitgewerkt tot voorstellen die werden verzameld in het adviesrapport (pdf, 4 MB) . Per voorstel staat vermeld: wat houdt het voorstel in? Wat is het effect op de samenleving? Wat zijn de risico’s? En welke besparing levert het voorstel op?
Het hele proces om de gemeentelijke begroting weer in balans te krijgen, liep tot en met november 2021, toen de gemeenteraad besloot over de begroting 2022. Hieronder ziet u de mijlpalen in die planning.
12 januari 2021
Op dinsdagavond 12 januari was de startbijeenkomst voor alle IAC-leden, samen met de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders. De Inwoners Advies Commissie ging vervolgens aan de slag.
18 februari 2021
Op 18 februari was er een tussentijds gesprek tussen IAC en gemeenteraad en college, over hoe het proces verliep.
30 maart 2021
Uiteindelijk leidde het tot een compleet advies (pdf, 4 MB) , dat de IAC op 30 maart heeft aangeboden aan gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders. Dit gebeurde in een online bijeenkomst.
21 mei 2021
Het college heeft het advies in de Kadernota verwerkt. De Kadernota bevat de uitgangspunten en grote lijnen van de begroting 2022. Op 21 mei heeft het college een raadsvoorstel (pdf, 101 KB) aan de raad voorgelegd, met de Kadernota (pdf, 754 KB) als bijlage. Tegelijk heeft het college de raad ook een nota aangeboden waarin het college alle 62 voorstellen uit het adviesrapport van de IAC toetst op uitvoerbaarheid en compleetheid.
19 juni 2021
Op 19 juni hield de gemeenteraad een hoorzitting over de toetsing van de 62 IAC-voorstellen door het college en over de Kadernota.
Maatschappelijke organisaties, inwoners en andere belanghebbenden konden de raad toespreken over beide nota's.
22 en 29 juni 2021
Op 22 juni bevroeg de raad het college over de beide nota’s. Daarna debatteert de gemeenteraad er op 29 juni over.
8 juli 2021
De gemeenteraad heeft op 8 juli over de beide nota's een besluit genomen.
half september 2021
Het college werkte de Kadernota vervolgens uit in een begroting voor 2022. Rond half september legde het college deze begroting als voorstel voor aan de gemeenteraad.
7 oktober 2021
De gemeenteraad hield op 7 oktober een bijeenkomst waarin de samenleving de kans kreeg de raad toe te spreken over de voorgestelde begroting 2022.
26 oktober 2021
De gemeenteraad debatteerde onderling over de begroting.
9 november 2021
De gemeenteraad heeft een sluitende begroting voor 2022 vastgesteld.
11 april 2022
De gemeente heeft filmmaker Frans Bromet gevraagd een film te maken over de Inwoners Advies Commissie. Op 11 april is deze film in première gegaan in theater Figi.
Het 8 uur-Journaal van 15 januari 2022 besteedde aandacht aan de Inwoners Advies Commissie in Zeist (onder de noemer ‘burgerberaad’). Bekijk de uitzending (het item start op 9 minuten en 45 seconden in de uitzending).
Of lees het interview met burgemeester Janssen in het blad Burgemeester (pdf, 89 KB) , van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.