Wateroverlast door grondwater

Sinds oktober 2023 valt er extreem veel regen. Het gevolg is hoge grondwaterstanden. En daardoor kan overlast ontstaan bij woningen en bedrijfspanden. Een paar voorbeelden:

  • in kelders en kruipruimtes staat een laag water

  • het vocht trekt in de muren en veroorzaakt schimmel in huis

  • delen van een verdiepte tuin of verlaagd parkeerterrein staan onder water

Dit is absoluut vervelend voor de bewoners en ondernemers, en het duurt soms al maanden. Wat kunnen we eraan doen? En hoe lang blijft de grondwaterstand zo hoog?

Er valt in Nederland sinds oktober 2023 extreem veel regen. Vanaf die maand tot eind augustus is er in Zeist ruim 350mm méér regen gevallen dan normaal. Dat is ruim 40% meer dan gemiddeld. En dat is een record: we hadden de natste wintermaanden sinds de metingen startten in 1906. Ook in het voorjaar bleef de regen vallen.

Onze gemeente ligt op de zijkant van een grote zandbult: de Utrechtse Heuvelrug. Het water dat op de Utrechtse Heuvelrug valt, trekt in die bult. Van daaruit vindt het grondwater heel langzaam haar weg naar de zijkanten van de Heuvelrug. Als er heel veel regen valt, leidt dat tot hoge grondwaterstanden op de zijkanten. Dit leidt tot overlast.

De bovenste, rode lijn laat de regenval zien tussen oktober 2023 en juli 2024. De grijze lijnen eronder laten de regenval zien in de jaren voor 2023.
Dwarsdoorsnede van de Utrechtse Heuvelrug, met hoge grondwaterstand na veel regenval.

De grondwaterstanden leiden niet in héél onze gemeente tot problemen. Wij krijgen de meeste meldingen uit het gebied ten noorden van de Utrechtseweg-Dorpsstraten-Driebergseweg en ten zuiden van de Panweg/Lindenlaan. Ook ontstaat overlast op sommige andere plekken, waar tuinen, percelen of parkeerplekken verdiept zijn aangelegd.

(jpg, 229 KB)
Luchtfoto van Zeist. Het vlak geeft aan waar meldingen van overlast vandaan komen. Klik op de afbeelding voor de volledige luchtfoto.

Het is geen prettige boodschap: we hebben geen maatregelen waarmee we de grondwaterstand voldoende kunnen verlagen. 

Effectieve maatregelen liggen niet voor het oprapen. Bijvoorbeeld het verlagen van de waterstand in sloten heeft alléén gevolg voor de grondwaterstand vlakbij een sloot. En er zijn nu eenmaal weinig sloten in de woongebieden van onze gemeente. 

Maatregelen gericht op het afvoeren van grondwater, kunnen ook in periodes van droogte het droogteprobleem vergroten. Maatregelen moeten bovendien in verhouding staan tot het probleem: ze kunnen ook te drastisch ingrijpen in de leefomgeving of te duur zijn. Het middel mag niet erger zijn dan de kwaal.

Duur van de grondwateroverlast

Gewoonlijk hebben we een hogere grondwaterstand in de winter en daalt deze in de zomer. Maar doordat het nu van oktober 2023 tot ver in het voorjaar van 2024 veel heeft geregend, staat het grondwater nog steeds erg hoog. En de herfst en winter komen er weer aan: gewoonlijk seizoenen waarin het weer meer gaat regenen. Het grondwater zal in dat geval weer wat stijgen. Het is dus zeker denkbaar dat de overlast aanhoudt tot in het voorjaar van 2025.

Kans op vaker periodes met grondwateroverlast

De hoge grondwaterstanden die we nu meemaken, zullen niet ‘normaal’ worden. Deze periode is echt wel extreem. Maar de kans dat we vaker periodes gaan krijgen met grondwateroverlast wordt wel groter door klimaatverandering. Ook bij minder extreme periodes kunnen grondwaterstanden stijgen en valt overlast niet uit te sluiten.

Gemeente Zeist

De gemeente moet haar best doen om structurele  grondwaterproblemen te beperken of te voorkomen. ‘Structurele overlast’ houdt in: overlast die meerdere weken aanhoudt, gedurende meer dan 3 aaneengesloten jaren.

Die maatregelen om overlast te voorkomen of te beperken, zijn maatregelen die de gemeente kan nemen in de openbare ruimte (wegen, stoepen, pleinen, parken) van de bebouwde kom van Zeist. De gemeente heeft die verantwoordelijkheid niet als het gaat om grondwaterproblemen in ondergrondse ruimten die zijn aangelegd (denk aan kelders en souterrains).

De impact van de maatregelen die de gemeente neemt om problemen te beperken of te voorkomen, moet in verhouding staan tot het probleem. Het middel mag niet erger zijn dan de kwaal.  De gemeentelijke verantwoordelijkheden staan uitgebreider beschreven in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2022-2026.

Perceeleigenaar

Eigenaren van percelen zijn verantwoordelijk voor het drooghouden van de grond waarop hun huis staat. Zij zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het waterdicht maken van kelders en de onderkant van het huis. 

De eigenaar is ook verantwoordelijk voor het op de juiste hoogte houden van de tuinen en de bodem van de kruipruimte.

Waterschap

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is verantwoordelijk voor het sturen van het waterpeil in sloten, weteringen en andere watergangen. Het grondwaterpeil op de Heuvelrug, in de bebouwde kom van Zeist, kunnen zij daarmee niet of nauwelijks sturen.

Als er water in uw kelder staat of als u last heeft van optrekkend water, dan kunt u uw kelder of de begane vloer van uw pand waterdicht laten maken. Als u uw kelder of souterrain waterdicht wil laten maken, hou dan deze tips en aandachtspunten in de gaten.

Bent u huurder? Neem dan contact op met uw verhuurder voor het aanpakken van de overlast.

Tips waterdicht maken kelder of vloer

  • Het waterdicht maken van kelders en souterrains is werk voor specialisten, dus kies een bedrijf met aantoonbaar goede resultaten en ga na of het bedrijf een keurmerk heeft van de VBR (Vereniging voor Betonreparatie). Op de website van de VBR vindt u informatie over hun keurmerk en de eisen waaraan bedrijven moeten voldoen.
  • Op de website van de Vereniging Eigen Huis leest u waar moet u op letten als u een offerte krijgt.
  • U kunt 3 mogelijke maatregelen nemen tegen grondwateroverlast in een kelder.
    1. injecteren van de kelder.
    2. een waterdichte coating (aan binnen- of buitenzijde van de kelder) aanbrengen. Aan de buitenzijde betekent dit dat de kelder deels moet worden uitgegraven en de kosten hoger zullen zijn. Aan de binnenzijde is dit niet nodig, maar kan een te hoge waterdruk ervoor zorgen dat de coating van de muur wordt gedrukt en niet meer werkt.
    3. een nieuwe waterdichte bak in de bestaande kelder aanbrengen. Vraag het uitvoerende bedrijf wat de beste oplossing is in uw situatie. Een waterdichte bak is het duurst, daarna de waterdichte coating en het injecteren kost het minst. Er is verschil in effectiviteit van de maatregelen.
  • De kosten voor het waterdicht maken van een kelder kunnen sterk variëren en zijn afhankelijk van verschillende factoren, zoals grootte en staat van de kelder, de gekozen methode en de gebruikte materialen kunnen ook van invloed zijn op de prijs.
    Over het algemeen kunt u rekenen op een gemiddelde prijs van € 4.000,- tot € 10.000,- voor een gemiddelde kelder. Het is belangrijk om meerdere offertes aan te vragen bij verschillende bedrijven om een goed beeld te krijgen van de kosten.
  • Het beste moment om te starten met het herstel of waterdicht maken van een kelder of vloer is afhankelijk van verschillende factoren, zoals oorzaak, weersomstandigheden, temperatuur en droogtijd van materialen. Bespreek deze factoren met het bedrijf dat het werk voor u gaat uitvoeren. Raadpleeg eventueel een vochtspecialist.
  • Maak met het uitvoerend bedrijf altijd een afspraak op locatie om de mogelijke maatregelen te bespreken.
  • Maak afspraken tot welk (grond)waterniveau de kelder waterdicht wordt gemaakt. Neem daarbij een ruime marge, zodat bij een mogelijke hogere (grond)waterstand niet opnieuw overlast ontstaat.
  • Maak met het uitvoerend bedrijf afspraken over de uit te voeren werkzaamheden: voert men alleen de maatregel voor het waterdicht maken van de kelder uit? Of doet men ook bijvoorbeeld andere herstelwerkzaamheden zoals stucwerk, schilderwerk, of het behandelen van ongefundeerde tussenmuren?
  • Maak afspraken over garantievoorwaarden. Met name over de duur (bij voorkeur 5 jaar of langer) en de onderdelen waarover garantie wordt gegeven.

15 vragen en antwoorden